Bir denetim olarak sanat

Görüp  duyduğumuz ,düşündüğümüz,uyguladığımız her şey elbette

yaşantımızın bir sonucudur. Onu orada isteyen istesekte, istemesek de bir noktaya kadar

onun orada oluşuna temel oluşturan bizim beğeni ve

kararlarımızdır. Bu yaşantımız genel bağlamda ailelerimiz, satıcılarımız, öğretmenlerimiz,

çevremiz sanatçılarımız nezdinde odaklaştırılır

Günümüz çağdaş sanayi toplumunda sinema,radyo, televizyon,telefon gibi kitle iletişim

araçları doğrudan doğruya bireyin beğeni,seçenek ve düşüncelerini etkiler ve denetler. Tıpkı

sanatın birey üzerindeki etkileri gibi.

Fakat sanat sadece gerçeğin bir betimlemesi değildir.

Temel yüzeyinde sanat, Alain Robbe-Grillet’nin şu sözüyle  ifade edilebilir: ‘’ Sanatın görevi

önceden bilinen bir doğruyu -yada bir soruyu- betimlemek değil, henüz kendilerince

bilinmeyen belirli soruları dünyaya getirmektir.’’ Bireylerin

tüm etkinliklerinin ki gibi var oluşun maddesel koşullarından etkilenen özerk bir etkinliktir.

Kendi gerçeği ve kendi sonucu vardır. Politikayla, dinlerle, ve bizim kaderimizin tüm öteki

biçimleriyle ilişkisi vardır. Bu ilişkinin arka yüzüne bakmak, sanatın yetke ilişkileri, içerikleri,

üslubu, kaynakları ve  içinde bulunduğu toplumun nasıl yönlendirildiğini anlamaktır. Bu da

kültürün sanatçı tipinin ötesine bakmakla olabilir. Baş kaldıran, anlaşılması zor tasarımlarımız

da kültürce belirlenmiştir. Kültürün bu denli etkin olduğu ve modern sanatla yaşadığı bu yakın

ilişki bize Rönesans ve sonraki Romantizm döneminden kalma bir kalıtımdır.

Büyük bir Ortaçağ vitraylı penceresini yaratımını bir düşünün. Bu tür bir sanatın yapısal

karmaşıklığının büyüklüğü, konunun dinsel kurallar çerçevesinde kaskatı saptandığını

anlamak için ufacık bir imgelem gücü yeterli olacaktır. Sanat o dönemlerde dinsel yada laik

iktidar mekanizmalarından ayrı olarak düşünülemezdi. Tüm bunlara rağmen sanatın kendi

başvuru terimleri olduğunu bilmek önemlidir. O tam anlamıyla yaşamı yansıtan bir ayna

değildir. Duyular dünyamızda işlevde ve kökte ayrıdır; ama yine de yaşamımızın bir

parçasıdır. Sadece gerçeği betimleyen bir olgu değildir, kendi gerçeğinin de bir koşutudur.

Kısaca gerçeğin bir parça oluşturulmasıdır, yeniden kuruluşu değil. Ortaya koyulan bir

sanat eserinin varlığından bahsedebilmek için bir yapıtla karşılaşmak gereklidir. Ama, bu

yapıtı odak olduğu,  sanat eyleminden türeyen bir olgu olarak inceleneceği gibi, onun asıl

önemi kullanışındadır. İnsanların toplumları denetlemek, anlamak ve üzerindeki egemenlik

kudretini pekiştirmek amacıyla yaptıkları kapkacaklar, kentler, gibi maddesel bulguların

özünü oluşturur. Yalnızca insan ilişkilerinin dayandığı iletişimleri olanaklı kılmakla kalmaz, bu

ilişkilerinin niteliğinin de bir parçasını içinde barındırır. Tüm bu söylenenler ışığında sanatı

her ne kadar bir toplumu yada bir  mekanizmayı (devlet, sürü, avam, kurum, kilise) kontrol

etme amacıyla kullanıyor olsak da, zaman zaman onu oluştururken de benzer eylemlerde

bulunuyoruz, yani denetleyici sanatı,  yaratırken de denetliyoruz.